استهلاک انباشته، کل مبلغی است که شرکت دارایی‌های خود را مستهلک کرده است، در حالی که هزینه استهلاک میزان استهلاک دارایی‌های شرکت برای یک دوره مالی است. اساساَ، استهلاک انباشته، کل هزینه‌ایست که شرکت از زمان استفاده از دارایی به هزینه استهلاک اختصاص داده است.

استهلاک انباشته چیست؟

حساب استهلاک انباشته یک حساب متعلق به دارایی در ترازنامه است اما با ماهیت بستانکار. بدین معنی که مانده‌ی این حساب بستانکار خواهد بود. این حساب در ترازنامه به عنوان کاهنده از مبلغ ناخالص دارایی‌های ثابت گزارش داده می‌شود.

مقدار استهلاک انباشته برای یک دارایی یا گروهی از دارایی‌ها در طول زمان افزایش می‌یابد، چرا که هزینه‌ استهلاک در برابر دارایی‌ها ادامه دارد. هنگامی که یک دارایی در نهایت به فروش می رسد یا بدون استفاده می‌شود، مقدار استهلاک انباشته شده مرتبط با آن دارایی معکوس خواهد شد، که منجر به حذف کلی رکورد آن دارایی از ترازنامه شرکت می‌شود.

هزینه استهلاک چیست؟

هزینه‌ استهلاک عبارت است از تخصیص مبلغ استهلاک‌پذیر به دارایی‌های ثابت شرکت برای یک دوره مالی. هزینه استهلاک در صورت سود و زیان به عنوان هزینه غیرنقدی شناخته شده که سود خالص شرکت را کاهش می دهد. برای مقاصد حسابداری، هزینه استهلاك بدهکار و استهلاک انباشته بستانکار می‌شود.

هزینه استهلاک یک هزینه غیر نقدی محسوب می شود، زیرا ثبت استهلاک ماهانه شامل معامله نقدی نیست. از این جهت، در تهیه گزارش صورت جریان وجوه نقد تحت روش غیر مستقیم، هزینه استهلاک برای محاسبه جریان نقدی اضافه می‌شود. روش‌های معمول محاسبه استهلاک شامل خط مستقیم، روش مانده نزولی، روش مبتنی بر فعالیت، روش ساعت کار، روش میزان تولید، روش تسریعی و روش مجموع سنوات می‌باشد.

مطابق بخشنامه ۲۰۰/۹۵/۷۸ مربوط به مقررات و نحوه محاسبه استهلاک دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود که بر اساس متن ماده ۱۴۹ قانون مالیاتهای مستقیم ایجاد شده است تنها سه روش زیر برای محاسبه استهلاک مورد قبول است:

۱٫ روش خط مستقیم

۲٫ روش نزولی

۳٫ روش تعداد تولید

مثال محاسبه هزینه استهلاک به روش خط مستقیم

در روش خط مستقیم یک مقدار ثابت هر ساله به عنوان هزینه استهلاک به صورت زیر محاسبه می‌گردد:

به عنوان مثال، شرکت الف در ابتدای سال یک قطعه تجهیزات را به قیمت ۲۵۰،۰۰۰ تومان خرید. ارزش اسقاط این تجهیزات ۲۵،۰۰۰ تومان است که عمر مفید آن ۱۰ سال است. هزینه سالیانه استهلاک با استفاده از روش خط مستقیم، ۲۲،۵۰۰ تومان در سال خواهد بود.

هر سال ۲۲،۵۰۰ تومان به حساب استهلاک انباشته اضافه می شود. در پایان سال پنجم، مبلغ استهلاک انباشته ۱۱۲،۵۰۰ تومان یا ۲۲،۵۰۰ تومان در سال است که در عدد پنج (پنج سال) ضرب شده است.

استهلاک انباشته و مبلغ دفتری

استهلاک انباشته در محاسبه خالص ارزش دارایی استفاده می‌شود. این مقدار مبلغی است که شرکت دارایی را به میزان آن در ترازنامه خود نشان می‌دهد. ارزش دفتري برابر است با بهای تمام شده دارایی به کسر از استهلاک انباشته. به عنوان مثال یک شرکت قطعه‌ای از تجهیزات چاپ را به قیمت ۱۰۰،۰۰۰ تومان خریداری کرده و استهلاک انباشته ۳۵،۰۰۰ تومان می‌باشد. در این حالت مبلغ دفتری این تجهیزات چاپ ۶۵،۰۰۰ تومان خواهد بود.

استهلاک انباشته نمی‌تواند از بهای تمام شده دارایی تجاوز کند. اگر یک دارایی به فروش رسد یا از بین برود، استهلاک انباشته آن دارایی از ترازنامه حذف خواهد شد. با این حال، مبلغ دفتری یک دارایی، لزوماَ نشانگر ارزش بازار آن دارایی نیست.

مثال محاسبه هزینه استهلاک به روش مانده نزولی

مانده نزولی روش استهلاک دیگریست که برای اهداف مالیاتی مجاز است. روش مانده نزولی به صورت زیر محاسبه می شود:

نرخ استهلاک در این روش از جدول نرخ استهلاک دارایی‌های ثابت ماده ۱۴۹ قانون مالیات‌های مستقیم قابل استخراج است. (دانلود جدول)

به عنوان مثال، شرکت الف در ابتدای سال یک قطعه تجهیزات را به قیمت ۲۵۰،۰۰۰ تومان خرید. اگر تجهیزات با نرخ ۳۵ درصد به صورت نزولی مستهلک شود، هزینه سالیانه استهلاک با استفاده از این روش ۸۷،۵۰۰ تومان در سال اول خواهد بود.

درسال دوم مبلغ ۵۶،۸۷۵ تومان به حساب استهلاک انباشته اضافه می شود. در حالی که استهلاک تحت روش خط مستقیم در هر سال برابر با یک مبلغ ثابت (در این مثال ۲۲،۵۰۰) می‌بود. مقدار استهلاک سالانه در روش مانده نزولی در سال‌های اول بیشتر از روش مستقیم خواهد بود و در سال‌های بعد کوچکتر می‌شود بنابراین گفته می‌شود که این روش برای دارایی‌هایی مناسب است که سرعت افت ارزش در آن‌ها بالاست همانند رایانه.